Thoải mái chơi xe cổ, hãy cưới vợ Cuba

Trong mắt dân du lịch, hình ảnh những chiếc xe cổ chạy bon bon trên đường thật lãng mạn. Còn với dân Cuba, dù có niềm tự hào về đống “báu vật” xe hơi của đất nước, nhưng họ cũng chán lắm rồi! Người ngoài thì mê mẩn thèm khát nhưng không bê được đi, dân xứ này thì đang cố dùng trong cảnh chắp vá vì ai cho xe mới mà đổi.

Hẳn tất cả những tín đồ, hay thậm chí bất kỳ gã đàn ông nào cũng vậy, đều sướng đến “phát rồ” nếu được có cơ hội sở hữu hay thậm chí chỉ cần được ngắm, sờ hay chạm vào một chiếc xe hơi cổ từ những vài chục năm trước. Những chiếc xe mà phần lớn giờ đang nằm chễm trệ trong bảo tàng, dưới ánh đèn rực rỡ, trong vòng đai bảo vệ “cấm sờ vào hiện vật”.. Hẳn là vậy, chơi xe cổ, nhất là những chiếc xe gần như đã biến mất thì quá bằng một “giấc mơ”. Vậy mà trên thế giới này vẫn còn một nơi mà những “giấc mơ” đó vẫn cứ đang chạy nhơn nhơn ngoài phố. Mà chủ nhân của chúng thì rõ là chẳng phải đại gia hay tỷ phú gì cho cam, toàn dân “đen” mà đa số lại rất nghèo và xe cổ với họ là con “ngựa” già để mưu sinh, chứ chẳng mỹ miều gì! Đó là chuyện xe cổ chạy đầy đường ở Cuba, đất nước của Chê và Fidel, cũng là quê hương của mía đường và dỹ nhiên cả Xì gà ngon. Kể cũng lạ, vì Cuba vẫn là nước nghèo, họ không dư dả để chơi sang đến vậy !? Nhưng chuyện xe cổ nhan  nhản ở Cuba là có nguyên do của nó.

Trong thời gian trước năm 59 thế kỷ trước, khi Cuba vẫn còn là quốc gia gắn liền với kinh tế và thể chế chính trị Mỹ. Thì những chiếc xe hơi tại đây tất tật đều là xe Mỹ. Đa phần là những chiếc xe hiệu Pontiac Starchier, Canadian Plymouth, Chevy Bel Air, Dodge, Ford, Fairlane hay Oldsmobile… Những chiếc xe nổi tiếng một thời với kiểu dáng cổ điển mỹ miều. Đại diện cho cả một thời vàng son của thế giới xe hơi. Khoảng 150.000 chiếc ô tô cổ đã tồn tại ở đây. Cho đến thời gian diễn ra cuộc Cách mạng Cuba 1959, nhà nước XHCN đầu tiên tại Châu Mỹ được khai sinh. Cũng đồng nghĩa với việc khai tử chuyện xe cộ và tư hữu! Tiếp đến sau khi kết thúc sự kiện “vịnh con lợn” – cuộc đảo chính của đội quân chống phá cách mạng với sự hậu thuẫn của Mỹ, thất bại. Thì chính thức quốc đảo này rơi vào thế cô lập ngặt nghèo. Vì Mỹ đã áp đặt lệnh bao vây cấm vận thương mại với Cuba gắt gao.. Hoạt động giao thương quốc tế của Cuba trở nên đặc biệt khó khăn, ô tô trở thành món đồ xa xỉ, không nhập không xuất, không mua đi bán lại, không đồ đạc thay thế..vv Nên xe hơi được chăm sóc đặc biệt từ đó đến nay. Thậm chí nó không còn là một sản phẩm cơ khí, nó trở thành một thành viên trong gia đình nào còn giữ được nó. Nếu xe mà “chết” không thể chạy được nữa.. nó chỉ có một kết cục là đắp chiếu trong sân cất đi. Cũng chẳng bán được, dù là sắt vụn!?

Một chiếc Chevy Bel Air từ năm 1951 vẫn còn phải chạy ngon để mưu sinh trên phố La Habana

Trải qua thời gian “vá víu” sử dụng, thì số lượng xe còn lại chỉ khoảng hơn 60.000 chiếc xe ở Cuba cho đến khoảng năm 2010. Trong đó có khoảng một nửa là xe từ thập niên 50 của thế kỷ trước. Dữ liệu này được nhà báo Richard Schweid, tác giả của cuốn sách duy nhất viết về lịch sử xe hơi ở Cuba đã dày công nghiên cứu cùng sự hợp tác của nhiếp ảnh gia Cuba - Adalberto Roque. Ông đã tìm ra chiếc xe cổ nhất ở đất nước này là một chiếc Locomobile, sản xuất tận năm 1902. Ông cũng chỉ ra rằng, hai vị anh hùng dân tộc của đất nước này là Che Guevara & Fidel Castro cũng rất thích hai nhãn hiệu xe Mỹ là Chevrolet và Oldsmobile. Theo thống kê của Richard, hiện xe hơi tại đây gồm có tới 25% là xe từ thập niên 40, và 25% từ thập niên 30.. và ngạc nhiên là chúng vẫn còn chạy được!

Các thương hiệu phổ biến gồm: Chevrolet, Ford, Cadillac, Buick, Plymouth, Chrysler, Dodge, Willy's, Oldsmobile và De Soto. Xe cổ của các hãng này ở nhiều nơi khác trên thế giới chỉ còn trong bảo tàng. Nhưng tại Cuba, chúng chạy khắp nơi, mà đa phần là chỗ gỉ sét còn nhiều hơn chỗ còn có sơn. Chưa kể logo mất, lưới tản nhiệt lắp lẫn lộn, gầm cao gầm thấp vì dùng lốp sai cỡ.. nhưng chúng vẫn chạy.!

Ô tô cổ ở Cuba dỹ nhiên là được dùng để phục vụ nhu cầu đi lại của người dân, thường dưới dạng taxi. Chúng cũng trở thành món đồ thừa kế mang nặng tình cảm, được truyền từ đời bố sang đời con. Bởi theo luật là cấm mua bán xe hơi, đã trót có xe thì cứ thế mà dùng! Tất nhiên, vẫn có thị trường chợ đen để lách luật. Nhưng việc mua bán hay làm thủ thuật để chuyển tên cho xe là khá lằng nhằng và tốn kém. Thậm chí đã có trường hợp một chiếc xe Honda Civic đời 2005, chạy được 10 vạn, qua nhiều khâu “phù phép” từ nhập khẩu để đến với chị Acela Claro - người mua cuối. Đã có mức giá không tin nổi là 65.000 USD, với giá đó ở Mỹ người ta mua được cả Merc E350 2012 rồi! 

Những tay “phe phẩy” chợ đen vẫn biết cách lách luật để mua được giấy phép sở hữu xe cho những ai chịu chi tiền. Hoặc là qua môi giới, hoặc qua những trang web kiểu rao vặt như Revolico & Cubisima. Tại đó họ sẽ thấy những mức giá “choáng váng” dạng như Hyundai Accent 2006 giá 40.000 USD, VW Jetta 1993 giá 20.000 đô!? Hỏi chuyện một tay tài xế xe bus tên là Pedro Cantero về chiếc xe Lada cũ mầu xanh lá (xe Liên Xô) của ông. Pedro nói đó là chiếc xe được thừa kế từ cha mình – mà năm 1980 ông cụ này được cho phép “mua” vì đã có thành tích thi đua xuất sắc trong phong trào “cắt mía” ở nông trang. Vậy mà Pedro nói, giờ nó cũng có giá là.. 10.000 USD.

Trước đây, xe hơi dù quý vậy nhưng dân Cuba cũng chỉ biết dùng vá víu qua ngày cho được việc. Dù chủ xe có cố gắng giữ gìn thế nào, do xe vẫn chạy hằng ngày nên khó tránh được hỏng hóc. Qua thời gian, đồ đạc phụ tùng xe cùng hàng trăm bộ phận khác vẫn phải hỏng. Mà đồ thì không có. Nên chuyện chắp vá là thường, vô lăng được làm bằng gỗ, nắp trục bánh làm bằng nắp can nhôm, cửa sổ được thay bằng những tấm nhựa, động cơ nguyên bản được thay bằng động cơ Hyundai, Toyota... là chuyện thường. Người ta luôn cố gắng tìm mọi biện pháp khắc phục tốt nhất có thể để xe vẫn lăn bánh.

Hiện tại họ đã quan tâm hơn đến giá trị của xe cổ, đặc biệt khi những khách du lịch luôn trầm trồ khi thấy chúng chạy trên đường.. Người dân địa phương đã nhìn thấy cơ hội kinh doanh, bằng việc cho khách du lịch thuê xe cổ để tự lái. Vì vậy mà nhiều chủ xe cổ đã cố gắng chăm chút để đánh bóng sơn xe, để rồi nhận lấy sự trầm trồ và thán phục của những người đi ngang qua. Tuy nhiên, hình ảnh những chiếc ô tô cổ tung hoành dọc ngang đường phố Cuba có thể sắp kết thúc. Bởi dân tình họ cũng chán lắm rồi với những “bà già” đó. Người nước ngoài có thể coi hình ảnh xe cổ nối từng hàng trên phố Cuba là lãng mạn, nhưng thực tế là người dân địa phương bị ép vào tình thế như vậy. Nhiều người sẽ rất mừng nếu được lái một chiếc ô tô mới hơn.

Nhưng may thay từ 2015, chính phủ Cuba bắt đầu soạn thảo bộ luật mới, có thể sẽ chấm dứt các quy định cấm mua bán tự do ô tô đăng ký sau năm 1959. Khi luật đó đã chính thức ban hành, mỗi cá nhân được quyền mua bán đứng tên sở hữu hơn 1 chiếc xe, bất kể là phiên bản năm nào. Nhưng đó vẫn chỉ là với dân Cuba, còn người nước ngoài thì vẫn chưa được mua xe của họ. Trừ khi bạn chấp nhận “cưới” một cô vợ Cuba.?!

Minh Hạnh