Xe tự lái có bao nhiêu cấp độ và nhầm lẫn nguy hiểm về khả năng tự lái

Sự phát triển bùng nổ của công nghệ xe tự lái đã khiến người ta vô cùng đau đầu khi tranh luận về các cấp độ khác nhau của xe tự lái.  Thậm chí nguy hiểm và ấu trĩ hơn cả là nhiều hãng xe cũng như truyền thông vô trách nhiệm còn rất hay dẫn dắt khái niệm "Tự Lái" mặc định là xe có thể lái mà không cần người điều khiển. Hoặc dùng từ "tự lái" gán cho sán phẩm với hàm ý cao cấp nhất, mặc dù về kỹ thuật rất nhiều tính năng "tự lái" vốn dỹ chỉ là hỗ trợ lái và đã có trên các dòng xe bình dân từ lâu. Vậy căn cứ nào có thể đánh giá được công nghệ này chính xác và biết được rằng hãng xe nào đang áp dụng công nghệ tự lái ở mức nào, về khả năng tự lái trên chiếc xe của mình.

Về cơ bản từ lâu khái niệm xe tự lái đã được quy chuẩn với các thuật ngữ như "Self-driving car, Autonomous vehicle, Robo-car.." và quan trọng là được phân cấp rõ ràng theo các mức độ, điều này nhằm quy định rõ khái niệm công nghệ "TỰ LÁI" hoàn toàn không cần người điều khiển buộc phải có điều kiện. Tránh tuyệt đối cách gọi xe tự lái là tự động một cách bừa phứa, hoặc xếp loại mức độ "tự lái" quá mức đánh lừa người tiêu dùng. Các mức độ tự lái và điều kiện kỹ thuật đã được chuẩn hóa chi tiết bởi Tổ chức Tiêu chuẩn Quốc Tế (ISO) và Hiệp hội kỹ sư SAE International (*), không cần hãng nào phải định nghĩa lại. Họ đã phối hợp cùng công bố bản cập nhật mới nhất của tài liệu phân cấp hệ thống tự lái trên xe ô tô. Đây là căn  cứ cần thiết để giúp người tiêu dùng hiểu biết thêm về công nghệ xe tự lái, và đặc biệt có thể "phát hiện" hãng xe nào đang nói bừa hoặc cố tình dùng khái niệm "Tự Lái" như một tính năng ở mức độ siêu cấp nhất về khả năng tự lái trên chiếc xe của mình. Mặc dù chỉ là vài trang bị hỗ trợ lái mà ngay cả các mẫu xe bình dân cũng đã có từ lâu, ví dụ như "Ga tự động hay cảnh báo chệch làn..v.v" mà cũng gọi là 'Xe Tự Lái" thì thật là nguy hiểm cho người dùng.

Cụ thể, bộ tài liệu “SAE J3016: Phân cấp hệ thống tự lái” đã được cập nhật một số thay đổi quan trọng. Theo đó, SAE phân chế độ tự lái của xe hơi thành 6 cấp độ, bắt đầu từ cấp độ 0 (không được hỗ trợ) cho tới cấp độ 5 (xe tự động hoàn toàn).

Phân cấp hệ thống tự lái trên xe ô tô - Theo tài liệu SAE J3016

Sáu cấp độ tự lái (bao gồm cả cấp độ 0) sẽ được chia thành hai nhóm. Nhóm đầu tiên từ cấp độ 0 đến cấp độ 2 và 1 phần cấp độ 3, được định nghĩa là các mẫu xe được trang bị các tính năng hỗ trợ người lái, tuy nhiên người lái vẫn phải tham gia vào quá trình lái xe ngay cả khi không đạp ga hay bỏ tay khỏi vô lăng.

Trong đó, Cấp độ 0 được định nghĩa là chỉ được trang bị cảnh báo và hỗ trợ tạm thời như: phanh khẩn cấp tự động (AEB); cảnh báo điểm mù và cảnh báo đi chệch làn đường. Hệ thống tự lái cấp độ 1 thì sẽ có tính năng hỗ trợ lái hoặc phanh/tăng tốc, chẳng hạn như hệ thống định tâm làn đường (hỗ trợ đi giữa làn) hoặc kiểm soát hành trình thích ứng. Trong khi, cấp độ 2 sẽ dược trang bị cả hai tính năng trên, thậm chí có thể tự động dừng hay khởi hành theo đoàn xe với bản chất kỹ thuật là duy trì khoảng cách, mà người lái không cần dùng chân ga hay phanh. Nhưng buộc phải cầm vô lăng!

Nhóm thứ 2 là các hệ thống tự hành mà người lái xe không cần điều khiển phương tiện khi hệ thống tự lái được kích hoạt ngay cả khi người lái đã vào vị trí lái, bao gồm cấp độ 3, 4 và 5. Theo SAE, cấp độ 3 và 4 chỉ cho phép xe tự hành trong một số các trường hợp nhất định theo quy định của quốc tế hoặc giao thông phải có hạ tầng thông tin kết nối thông minh.

Hệ thống tự lái cấp độ 3 sẽ vẫn yêu cầu người lái phải trực tiếp kiểm soát xe khi hệ thống đưa ra yêu cầu. Mặc dù cấp độ 4 không yêu cầu người lái phải điều khiển phương tiện, nhưng chỉ hoạt động được trong một số trường hợp nhất định. Cấp độ 4 có thể khiến xe tự động tăng giảm tốc độ theo luồng giao thông, dừng hoặc đi tại các lối rẽ, giao cắt hay chuyển làn. Nhưng hạ tầng chung phải có các công nghệ như Car-to-Car/Tín hiệu giao thông tích hợp/Định vị GPS...v.v

Honda Legend Hybrid EX là mẫu xe tự lái cấp độ 3 đầu tiên của Nhật Bản

Ví dụ về khả năng tự lái cấp độ 3 là hỗ trợ người lái khi khi gặp tắc đường. Một trong những chiếc xe được tích hợp khả năng này là Honda Legend Hybrid EX, với hệ thống Honda Sensing Elite. Hay các mẫu xe Toyota, Lexus với công nghệ an toàn thông minh TSS2, các dòng xe của châu Âu Mỹ.

Cấp độ tự động hóa cao nhất, Cấp độ 5, các  phương tiện thuộc loại này có tất cả các khả năng của Cấp độ 4, tuy nhiên có thể hoạt động được trong mọi điều kiện địa hình và hoàn cảnh. Và đặc biệt cấp độ 5 bắt buộc phải dựa trên nền tảng trí tuệ nhân tạo (AI) kết hợp một môi trường giao thông số, để tự ra các quyết định di chuyển mà hoàn toàn không cần người lái. Nhưng thực tế xe tự lái cấp độ 5 vẫn còn đang trong thử nghiệm hoặc trên... Phim.

Chủ tịch Ủy ban tiêu chuẩn kỹ thuật SAE J3016, Barbara Wendling cho biết: “Việc hợp tác giữa SAE International và ISO cho phép chúng tôi mở rộng và và đem tới cho người tiêu dùng toàn cầu một khái niệm rõ ràng, ngắn gọn và nhất quán về hệ thống tự lái trên các mẫu xe hiện nay.”

(*) SAE trước đây được gọi là Hiệp hội Kỹ sư Ô tô, là một hiệp hội nghề nghiệp hoạt động toàn cầu có trụ sở tại Mỹ và tổ chức phát triển tiêu chuẩn cho các chuyên gia kỹ thuật trong các ngành khác nhau như hàng không vũ trụ, ô tô và xe vận tải. Hiệp hội này được ra đời từ năm 1905, do một nhóm các kỹ sư, phi công… lập ra, trong đó có những cái tên nổi tiếng Henry Ford (người sáng lập hãng Ford) và nhà phát minh Thomas Edison.

Minh Duy