Zaporozhets Chiếc xe thân yêu nhất của người Liên Xô

Liên Xô không phải nhà sản xuất ôtô nổi tiếng trên thế giới, nhưng họ cũng có vài mẫu xe hơi “để đời” giống như “xe con bọ” Volkswagen Beetle của người Đức. Đó là câu chuyện về chiếc xe mang tên Zaporozhets mà Tổng thống Nga Putin cũng từng sở hữu.

Nếu người Đức có chiếc xe “con Bọ” vang danh với nhiều huyền thoại được kể đi kể lại khắp nơi. Thì người Nga cũng có Zaporozhets - dòng xe nhỏ được sản xuất từ năm 1966 ở Ukraine. Chiếc xe bé xíu giá rẻ này cũng có một vị trí cực thân thương với người dân Liên Xô cũ, bởi nó bình dân và đến cả một ông nông dân bình thường nào cũng có thể mua, chứ không oai vệ như Lada hay Volga.. Có một điều thú vị là cho dù đã trải qua hai thế hệ, mẫu xe hầu như không được gọi bằng “tên thật”. Thay vào đó là những tên gọi từ tên nhà máy nó được sinh ra như; ZAZ-966 (1966-1972), ZAZ-968 (1971-1978), ZAZ-968A (1973-1980) và ZAZ-968M (1979-1994). Ở mỗi phiên bản, nhà sản xuất đều tích cực đổi mới theo hướng hiện đại hóa so với mẫu xe cũ. Thậm chí người ta còn làm riêng những biến thể đặc biệt thiết kế dành riêng cho khách hàng là người khuyết tật hoặc thương binh dưới sự đồng ý của chính phủ Liên Xô.

Dường như khi phát triển mẫu xe, nhà sản xuất đã chủ ý nhắm đến những thú vui tao nhã khá kỳ lạ của người Nga. Ví dụ như nó có cả lỗ câu cá có nắp đậy trên sàn xe.! Ý tưởng của hãng là khi phương tiện đậu trên một mặt hồ đóng băng, khách hàng chỉ cần đục một lỗ nhỏ trên mặt nước và ung dung ngồi câu cá ngay trong xe. Đây là mẫu xe duy nhất từng được sản xuất với tính năng độc đáo này.

Thế hệ thứ nhất (1960-1969)

Chiếc Zaporozhets 965 đầu tiên được bàn giao cho khách hàng vào năm 1959 nhưng phải một năm sau mới chính thức được đưa lên dây chuyền sản xuất. Vào thời điểm đó, mẫu xe sở hữu hình dạng khá tròn trịa, cửa mở về phía sau thay vì phía trước như những dòng xe hiện nay.

Năm 1962 đánh dấu sự xuất hiện của 965A. Công suất cải thiện nhưng mẫu xe vẫn bị ví như một “trò đùa” bởi sử dụng bộ đề trên xe tăng của Liên Xô. Trong khoảng thời gian từ tháng 11/1962 - tháng 5/1969, tổng cộng đã có 322.106 chiếc xuất xưởng. Cung cấp sức mạnh cho phương tiện là động cơ V4 887cc gắn ở trục sau, làm mát bằng không khí, sản sinh công suất “khiêm tốn” 27 mã lực.

Với 965A, chủ sở hữu hầu như phải tự mình thực hiện những công việc sửa chữa bởi các trung tâm dịch vụ còn chưa phổ biến. Mặc dù vậy, động cơ V4 lại tỏ ra khá hữu ích, đặc biệt trong những điều kiện thời tiết khắc nghiệt của mùa đông.

Thế hệ thứ hai (1966-1970)

Thế hệ thứ hai bắt đầu với tên gọi ZAZ-966. So với thế hệ đầu, mẫu xe gây ấn tượng ở những đường nét góc cạnh tạo cảm giác khỏe khoắn, hệ thống treo phía sau sửa đổi. Ngoài ra, động cơ 0.9L cũng nhường chỗ cho bản 1.2L công suất 30 mã lực. Cửa xe không còn theo phong cách “mở ngược”, tiếng ồn động cơ cũng được tiết chế. So với phiên bản đầu tiên, giá bán xe đã tăng vọt từ 1.100 Rúp lên 2.200 Rúp.

Xe có thêm phiên bản nâng cấp vào năm 1968 với tên gọi 966B cùng động cơ mới cho công suất 40 mã lực. 966B nặng hơn “người anh em” do sở hữu trọng lượng 780kg nhưng đổi lại, khả năng năng tốc tiến bộ hơn (121km/h). Từ tháng 11/1966 - tháng 5/1969, ZAZ966 được sản xuất song song với mẫu xe tiền nhiệm 965A.

Thế hệ thứ ba (1971-1992)

Năm 1971, 966 bị dừng sản xuất và được thay thế bằng 968 với một số thay đổi ở thiết kế. Nổi bật nhất là thanh crôm thay vì lưới tản nhiệt giả phía trước. Không những vậy, bảng táp-lô bên trong cũng được hiện đại hóa, phanh trước nâng cấp cùng một số tính năng an toàn khác.

Vào khoảng cuối năm 1974, phiên bản 968A cao cấp hơn ra mắt và “sống sót” đến năm 1979. Một trong những điểm mới đáng chú ý nhất là cột vô-lăng có thể hấp thụ xung lực giúp giảm chấn thương cho người lái trong trường hợp xảy ra va chạm. Trong khi đó, phiên bản 968E xuất khẩu sở hữu đèn pha đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, kính chắn gió an toàn, khóa vô-lăng chống trộm…

Tổng thống Nga Putin cũng từng sắm một chiếc Zaporozhets làm xe riêng

Năm 1979 là thời điểm 968M ra đời khi phần lớn các chi tiết ngoại thất bằng nhôm đã được thế chỗ bởi nhựa đen. Nội thất cũng nâng cấp với bảng táp-lô hiện đại hơn. Một số phiên bản đặc biệt như ZAZ-968MB2 và ZAZ-968MB dành cho những tài xế bị thương tật ở chân. 968M là thành viên “trẻ nhất” thuộc dòng Zaporozhets và cũng có tuổi thọ cao nhất khi được sản xuất tới tận năm 1994.

Dù không quá “đình đám” nhưng Zaporozhets cũng đã ghi dấu ấn không thể quên ở nhiều bang thuộc Liên Xô cũ. Tương tự “con bọ” Volkswagen Beetle hay Trabant - dấu ấn một thời của người Đức, Zaporozhets hướng đến một chiếc xe của quần chúng với danh hiệu mẫu xe có mức giá dễ chịu nhất giai đoạn đó. Tổng cộng đã có 3.422.444 xe Zaporozhets đến tay người dùng trong khoảng thời gian 1960-1994, lúc nó bị vứt bỏ.

Minh Hạnh